Ekokardiyografi (kısaca "eko" yahut "kalp ultrasonu") kalp hastalıklarının tanısında ve takibinde olmazsa olmaz mutlaka kullanılan oldukça faydalı, güvenilir, girişimsel olmayan bir tanı aracıdır. Ultrason yani insan kulağının duyma sınırının ötesindeki frekanslarda (20.000 titreşim/sn) ses ötesi dalgalar kullanılarak yapılan bir incelemedir. Bu seslerin frekansındaki değişiklikleri, kalbin yapısı ve kan akımını birlikte değerlendiren yönteme ise Doppler eko adı verilir. Ekokardiyografi cihazlarına ait prob (transdüser) adı verilen aletler aracılığı ile ses ötesi dalgalar kalbe ve diğer dokulara gönderilerek bu dalgalar geri toplanır, oldukça karmaşık bir işlemleme, yazılım ve analiz sürecinden sonra cihaz ekranında kalbin görüntüsü ve sesi olarak karşımıza çıkar. Klasik görüntüleme iki boyutlu olup istenirse 3 veya 4 boyutlu görüntüler de elde olunabilmektedir. Problar incelenecek yapıya ve hastaya göre (çocuk,erişkin, gebe) çok çeşitli modellerden oluşmakta (sektör, konveks, liner prob) yine bunlar da kendi içlerinde inceleme yapılacak bölgenin derinliğine ve özelliğine göre birtakım alt sınıflara ayrılmaktadır. Bu probların uç kısmına ultrason jeli sürülür ve prob çıplak göğüs üzerinde gezdirilerek eko işlemi gerçekleştirilir. Eko denildiği zaman klinik pratikte transtorasik ekokardiyografi (göğüs duvarı yoluyla elde olunan kalp görüntüleri) kastedilmektedir. Jelin çocuğa veya bebeğe herhangi bir zararı yoktur, ağrıya neden olmaz, bazen sadece cilt üzerinde geçici kızarıklık yapabilir.

Çocuklarda ve bebeklerde ekokardiyografi nasıl gerçekleştirilir?
Kalp hastalığından şüphelenilen durumlarda başlıca tanı aracımız olan eko işleminde çocuk veya bebeğimizin sakin ve hareketsiz olması, sırt üstü yahut sol yan yatar pozisyonda sedyede uzanması yeterlidir. Probun ucuna sürülen jelin akmaması için belirli bir soğukluk derecesi olduğundan jel sürüldükten sonra çocuklarımız hafif bir soğukluk olduğunu hissederler. Bunun dışında tüm inceleme süresince herhangi bir ağrı veya rahatsızlık hissi duyulmaz. İşlem boyunca hasta ve ailesi cihazın ekranından yahut karşı duvardaki bir monitörden kalbe ait tüm görüntüleri ve sesi izleyebilmekte ve duyabilmektedir.

Ekokardiyografi işlemi ne kadar sürmektedir?
Detaylı bir eko incelemesi hastanın yaşına, kilosuna, hastanın kalbindeki patolojiye bağlı olarak ortalama 10-30 dakika arasında sürebilmektedir. Bebeğin sakin ve huzurlu olması için anneye emzirtilmesi, uyutulması, beslenmesi, altının değiştirilmesi gibi nedenlerle işlem süresi hastaya bağlı uzayabilmektedir. Bazı doğumsal kalp hastalıklarında bu süreler 45 dakikayı bulabilmektedir. Özellikle süt çocuğu dönemi (0-12.ay) ve özerklik dönemi dediğimiz (1-3 yaş) hasta grubunda yabancı anksiyetesi, korku, endişe nedeniyle kalp ultrasonu biraz daha zaman almakta, oyun dönemi (3-6 yaş) ve okul dönemi (6-12 yaş) hasta grubunda ise tetkik süresi oldukça kısalabilmektedir.

Hangi çocuklara ekokardiyografi yapılmalıdır?
Bayılma, çarpıntı, göğüs ağrısı, baş dönmesi, çabuk yorulma gibi şikayetlerde, egzersizle ortaya çıkan çarpıntı, bayılma, göğüs ağrısı yakınmasında, aşırı terleme, sık nefes alıp verme, gelişme geriliği, kilo alamama, sık sık hastalanma, tekrarlayan bronşit öyküsü, uzun süren ateşli döküntülü rahatsızlık varlığında, kalbin muayenesi sırasında duyulan üfürüm ve anormal seslerde, çekilen akciğer grafisi veya röntgendeki bazı bulgularda, EKG'de bozukluk saptanmış ise, birtakım sistemik, bağ doku ve romatizmal hastalıklarda, herhangi bir spor branşı ile ilgileniyor ve spor aktivitelerine katılıyorsa, akraba evliliği varsa, annesinde, babasında veya kardeşinde doğumsal kalp hastalığı olan çocuklarda, gebeliğinde birtakım ilaçlar kullanmış, radyasyona maruz kalmış veya sistemik hastalığı (gebelik şekeri, tiroid rahatsızlığı, hipertansiyon, romatizmal hastalık) olan annelerin bebeklerinde, diğer sistemleri de ilgilendiren doğuştan anomalilerin varlığında bebek ve çocuklara mutlaka ekokardiyografi yapılmalıdır.

Ekokardiyografi ile hangi bilgiler elde edilir?
Kalp ultrasonunun yorumu ve analizi tamamen yapan kişiye bağımlıdır yani çocuk kardiyoloji hekimleri arasında aynı hastada görüş farklılıkları bulunabilir. Peki eko'da kalple ilgili hangi bilgiler elde edilebilir?
-Kalbin yeri, büyüklüğü, şekli, yönü, kalp boşlukları,
-Kalbin ritmi, çalışma düzeni, fonksiyonları,
-Kalbin odacıkları, odacıklar arasındaki duvarların kalınlığı, duvarlarda yeralan delikler,
-Kalp kapakçıkları, kapakçıklara ait diğer yapı ve dokular,
-Kalp kasına ait hareket kusurları, düzensizlikler, kas kalınlığı, kasta birikebilen maddeler,
-Kalbten çıkan ve kalbe giren damarlar, bu damarlara ait yapılar, damarlar arası bağlantılar,
-Kalbe ait damarların kapakçık yapıları, darlıklar, yetersizlikler,
-Kalp kası, kalp zarı, kalbin çevresinde sıvı varlığı,
-Kalbin içinde ve dış komşuluğundaki kitleler, tümörler, pıhtı varlığı,
-Kalbe ait birçok yapısal doğumsal anomali,
-Karaciğer ve boyundaki büyük damarsal yapılara ait anomaliler,

Diğer ekokardiyografi yöntemleri nelerdir?
Transtorasik eko dışında kalbin yine ultrason ile incelenebildiği diğer kalp ultrasonu yöntemleri şunlardır;
1. Fetal ekokardiyografi (anne karnında gebeliğin 16-24.haftaları arasında ve annenin karın cildi üzerinden yapılan bebeğin kalp incelemesi)
2. Transözofagial (yemek borusu/endoskopi yoluyla) yapılan ekokardiyografi
3. Kontrast (damar yolundan birtakım boyalı maddeler veya çalkalanan serum verilerek yapılan) ekokardiyografi
4. Stres (egzersiz yaptırılarak veya damardan birtakım ilaçlar verilerek elde olunan) ekokardiyografi
5. İntravasküler (damar içinden doğrudan probun gönderilmesi ile yapılan) ekokardiyografi